دیپلماسی محل حلم و علم
طرح «تشکیل کمیته روابط خارجی ایران و آمریکا » و یا اظهار نظراتی همانند «دیپلماسی باز کلید حل مشکلات اقتصادی» در موقعیت حساس مذاکرات جدید ایران در ژنو بر دیپلماسی منطقی جمهوری اسلامی ایران تاثیرات منفی می‌گذارد...
یکی از اصلی‌ترین دستاوردها و خروجی‌های دیپلماسی که بر عهدة دیپلمات‌ها و حکمرانان سیاسی است تامین منافع ملی در بهترین و بیشترین حالت ممکن است. تبدیل تهدیدات به فرصت‌ها، استفاده از نقاط ضعیف حریفان و بهره‌گیری از نقاط قوت خودی برای تامین منافع ملی از اصلی‌ترین کارویژه‌های دیپلماسی محسوب می‌شود. مطمئناً کسانیکه در این عرصه فعالیت دارند با این ادبیات آشنایی کامل دارند؛ چراکه این مفاهیم الفبای دیپلماسی است. تمام کشورها در عرصة بین الملل با هم دارای تعاملات مختلف هستند که از راه مذاکره و دیپلماسی حاصل می‌شود و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست.
متغیرهای زیادی بر دیپلماسی کشورها تاثیر می‌گذارد به‌طوری که برخی معتقد هستند عملکرد خارجی و دیپلماسی، انعکاس وضعیت داخلی کشورها است؛ از این‌رو کشورها بسیار تلاش می‌کنند تا در صورت داشتن مشکلات داخلی تا حد ممکن از بروز آن جلوگیری نمایند. و البته در صورت داشتن توانمندی داخلی ویا برجسته‌گی‌های خاص از آن برای پیشبرد منافع خود در عرصة خارجی استفاده می‌کنند.
طرح «تشکیل کمیته روابط خارجی ایران و آمریکا » و یا اظهار نظراتی همانند «دیپلماسی باز کلید حل مشکلات اقتصادی» در موقعیت حساس مذاکرات جدید ایران در ژنو بر دیپلماسی منطقی جمهوری اسلامی ایران تاثیرات منفی می‌گذارد. لازم است نکاتی چند در این خصوص اشاره شود.
1- بدیهی است که باید دستگاه دیپلماسی به‌دنبال حل مشکلات و چالش‌های کشور باشد و موفقیت در این زمینه می‌تواند به رونق و پیشرفت کشور کمک نماید؛ اما نباید این نکته را فراموش کرد که دیپلماسی حق مذاکره در مورد اصول و ارزشها را ندارد و اگر تاکنون در برخی از حوزه‌های دیپلماسی مشکلاتی وجود داشته است مشکلی تکنیکالی نبوده است که با آمدن و رفتن فردی حل و فصل شود بلکه این مشکلات مبنای بنیادین داشته است.
2- طرح مسائلی از این قبیل در این مقطع زمانی نمی‌تواند نشان دهندة حسن نیت و ارادة جدی جمهوری اسلامی ایران برای حل برخی از موضوعات با چند کشور جهان باشد. جمهوری اسلامی ایران در فرصت‌های مختلفی این اراده را اعلام کرده است. عملکرد دیپلماتیک جمهوری اسلامی در سفر نیویورک ریاست محترم جمهوری موید این مطالب بود.تکرار این موضوع می‌تواند پالس اشتباه را به برخی از کشورها انتقال دهد که جمهوری اسلامی ایران از نظر داخلی به جهت موضوعات اقتصادی تحت فشار مضاعف است و سعی دارد با دیپلماسی آنها را رفع نماید.
3- اظهار نظر‌هایی از این قبیل می‌تواند عرصة داخلی (هم در عرصة اقتصادی و هم سیاسی) را تحت تاثیر قرار دهد. از نظر اقتصادی، شکل اقتصاد به جای پویایی به حالت انتظار درمی‌آید و این انتظار در عوض نگاه به درون معطوف به بیرون می‌شود و تحولات خارجی و نتیجه مذاکرات به صورت مستقیم و کنترل نشده به اقتصاد تاثیر خواهند گذاشت. در عرصة سیاسی گمانه‌زنی‌ها به این سمت می‌رود که دولت یازدهم، آیندة خود و حامیانش را به خاطر وعده‌هایی که داده است به شدت به تحولات خارجی -که هیچ کنترلی نمی‌توان روی آنها داشت- وابسته کرده است؛ بنابراین ممکن است برای حفظ قدرت در برخی از اصول عقب نشینی نماید.
4- در دیپلماسی زمانی، اقدامات گسترش می‌یابند که طرفین از موضعی برابر و احترام آمیز با همدیگر صحبت نمایند . بدیهی است که هر کس به اندازه قدرت و منابع آن از این روابط ، منافع خود را تامین می‌نماید ولی با پذیرفتن قدرت طرفین به عنوان متغیر تاثیرگذار در دیپلماسی، حفظ حقوق اولیه همانند رعایت شان و منزلت ملت‌ها از ضروریات دیپلماسی است.تشکیل کمیته روابط خارجی ایران و آمریکا در حالی از سوی مسئولان مطرح می شود ، که آمریکایی‌ها به صورت آشکار از تهدید نظامی صحبت می‌کنند. این مسالهموضوعی نیست که به راحتی بتوان از کنار آن گذشت. نمی‌توان از تغییر چند روزه لحن‌ها که بیشتر جنبه تاکتیکی و تکنیکی دارد به کمیته روابط رسید. آمریکایی‌ها هنوز با کبر و غرور و نگاه سال‌های بعد و قبل از 1979 با ایران صحبت می‌کنند. یعنی هنوز مقدمات ابتدائی یک دیپلماسی مبتنی بر احترام متقابل فراهم نیست.طرح این موضوع می تواند بر اساس نشانه‌شناسی سیاسی علامت ضعف تلقی گردد.
5- طرح زود هنگام برخی از مسائل، همانند "دیپلماسی باز کلید مسائل اقتصادی است"، غیر علمی است. چرا که دانش مذاکره و فنون آن به دیپلمات‌ها یاد داده است که هرگز از کلید‌ها قبل از مذاکرات صحبت نکنند.سوالی که طرف‌های مذاکره می‌توانند از خود بپرسند اگر دیپلماسی را متوقف کنیم ایران چه واکنشی خواهد داشت؟پاسخ آنکه ایرانی‌ها به سمت سلاح هسته‌ای نخواهند رفت .چون رهبر معظم انقلاب اسلامی آن را حرام دانسته و این فتوا اعلام رسمی شده است. پس ما(5+1) چه چیزی برای از دست دادن داریم؟نتیجه آنکه اعمال فشار و ادامه تحریم‌ها می‌تواند منجر به تعطیلی فعالیت‌های هسته‌ای ایران شود و ایران با توجه به اخبار داخلی نیاز به رفع تحریم دارد. رفع تحریم در مقابل انصراف از توانمندی هسته‌ای. مسلم است که طرفین مذاکره می‌دانند که اگر این دولت با این اظهار نظرها و شعارهای انتخاباتی به نتیجه نرسد برای مردم ایران هیچ فرقی با دولت محمود احمدی‌نژاد نخواهند داشت .پس از نظر افکار عمومی بسیار تحت فشار است؛ چراکه احمدی‌نژاد مقاومت کرد و عزت‌مندانه این نتیجه را گرفت ولی دولت جدید با شعار دیپلماسی و لبخند ،همان نتیجه احمدی‌نژاد را گرفت.از نظر آنان اینگونه اظهارات به آنها در گرفتن امتیاز کمک خواهد کرد و به این چند صدایی نیاز دارند.
6- نکته مهم بعدی آن است که غربی‌ها بیشتر از ایران به مذاکرات نیاز دارد. بحران اقتصادی در اروپا، ورشکسته شدن چند کشور عضو اتحادیه اروپا در کنار بحران اقتصادی آمریکا و اختلافات دولت ایالات متحده با کنگره و تعطیلی کشور حکایت از آن دارد که در طرف مقابل هم خبر آنچنانی وجود ندارد.غربی‌ها هم دچار مشکلات عدیدة اقتصادی هستند. آنها چگونه می‌توانند در رفع مشکلات اقتصادی که خودشان گرفتار آن هستند به ما کمک نمایند؟
سخن پایانی آنکه عرصه دیپلماسی عرصه صبر، حلم و علم است. نبایستی در مورد نیات و دستاوردها شتابزده عمل کرد. عرصه دیپلماسی عرصه بقاء و نابودی برای کشور می‌تواند باشد.چه خوب است که با احتیاط، هوشمندی وصبورانه و مومنانه عمل نماییم.
محمود نیک خواه بهرامی
